पावसाळ्यातील आपत्कालीन परिस्थितीचा सामना करण्यासाठी महापालिका सज्ज

पावसाला कोणत्याही क्षणी सुरुवात होईल, अशी परिस्थिती निर्माण झाली आहे.  वातावरणात तशा प्रकारचे बदल घडून येत आहेत.  पावसात अतिवृष्टी होणे, पूरस्थिती निर्माण होणे स्वाभावीक आहे. या पूरस्थितीचा सामना करण्यासाठी महाराष्ट्रातील महापालिका सज्ज झाल्या आहेत. 

बृहनमुंबई महानगरपालिका : यंदा पावसाळ्याच्या पार्श्वभूमीवर  महानगरपालिकेच्या मुख्य आपत्कालीन व्यवस्थापन कक्षाच्या धर्तीवर सर्व २४ प्रशासकीय विभागांमध्ये विभागीय नियंत्रण कक्ष प्रथमच स्वतंत्र मनुष्यबळासह सुसज्ज करण्यात आले आहेत. त्यासोबतच ५८ हॉट लाईन्सची सुविधा ही महानगरपालिकेची २४ प्रशासकीय विभाग कार्यालये, ६ मोठी रुग्णालये व २८ बाह्य यंत्रणांना जोडण्यासाठी सज्ज ठेवण्यात आली आहे.  मुंबई पोलीसांमार्फत बृहन्मुंबईत बसविण्यात आलेल्या ५३६१ सिसिटीव्ही कॅमे-यांचे थेट प्रक्षेपण पहाण्याकरिता व्हिडीओ वॉलची सुविधा आपत्कालीन कक्षात उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. तसेच आपत्ती प्रसंगी वाहतूक व्यवस्था कोलमडल्यास विविध रेल्वे स्थानकांवर अडकून पडलेल्या प्रवाशांकरिता, तसेच आपत्तीमुळे बेघर झालेल्या नागरिकांकरिता तात्पुरते आश्रय मिळावा म्हणून निवाऱ्याची व्यवस्था करण्याच्या सूचना संबधीत अधिकाऱ्यानी दिल्या आहेत.  

बृहन्मुंबई महापलिकेद्वारे ‘पावसाळ्याच्याअनुषंगाने सर्वस्तरीय करण्यात येणारी कार्यवाही पुढीलप्रमाणे 

• महापालिकेचा मुख्य आपत्कालीन नियंत्रण कक्ष वर्षाचे ३६५ दिवस २४ तास कार्यरत असतो. पण पण यंदा ५८ हॉट लाईन्स कार्यरत ठेवण्यात आलेल्या आहेत.  ५८ हॉट लाईन्स: महापालिकेची २४ प्रशासकीय विभाग कार्यालये, ६ मोठी रुग्णालये व २८ बाहय यंत्रणांना जोडणाऱ्या  ५८ हॉट लाईन्स कार्यरत.
• आणिबाणी प्रसंगी महापालिका आयुक्त, सर्व अतिरिक्त आयुक्त, परिमंडळीय उपायुक्त व विभागीय सहाय्यक आयुक्त यांच्यातील संदेशवहन सुलभ व्हावे, याकरिता अतिमहत्वाच्या ६१ ठिकाणांसह संबधित वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या वाहनांमध्ये अत्याधुनिक डिजीटल मोबाईल रेडीओ प्रणाली कार्यान्वित
• हेल्पलाईन क्रमांक १९१६: १९१६ क्रमांकाच्या ३० लाईन्स हंटींग सुविधेसह तत्पर\
• थेट दूरध्वनी क्रमांक – २२६९४७२५ / २७, २२७०४४०३ फॅक्स- २२६९४७१९
• सिसिटीव्ही कॅमे-यांद्वारे अवलोकनः मुंबई पोलीसांमार्फत बृहन्मुंबईत बसविण्यात आलेल्या ५३६१ सिसिटीव्ही कॅमे-यांचे थेट प्रक्षेपण पहाण्याकरिता व्हिडीओ वॉलची सुविधा. सिसिटीव्ही कॅमे-यांद्वारे प्राप्त होणा-या थेट चलत छायाचित्रणाचे नियमित अवलोकन.
• विविध दूरचित्रवाणी वाहिन्यांद्वारे प्रसारित होणा-या बातम्यांचे नियमित अवलोकन करता यावे यासाठी ३ दूरचित्रवाणी संच.
• नियंत्रण कक्षातील संदेशवहन यंत्रणा कोलमडल्यास त्वरीत संदेशवहनाकरिता हॅम रेडीओ तयार ठेवण्यात आलेला आहे.

शहर आपत्ती व्यवस्थापन केंद्र येथील बॅकअप नियंत्रण कक्ष

महानगरपालिकेतील मुख्य आपत्कालीन नियंत्रण कक्षात काही समस्या उद्भवल्यास समन्वय कार्य अबाधितपणे व्हावे यासाठी पर्यायी नियंत्रण कक्ष (Backup Control Room) परळ परिसरातील साईबाबा मार्गावरील बेस्ट वसाहतीच्या शेजारी असणा-या शहर आपत्ती व्यवस्थापन प्रशिक्षण संस्थेत सुरु करण्यात आलेला आहे. हा नियंत्रण कक्ष देखील संपूर्ण वर्षभर व दिवसाचे २४ तास कार्यरत आहे. तसेच येथे आवश्यक ते मनुष्यबळ कार्यतत्पर ठेवण्यात आले आहे. बॅकअप नियंत्रण कक्ष मुख्य नियंत्रण कक्षाप्रमाणेच हॉट लाईन्स, बिनतारी यंत्रणा, हॅम रेडीओ यांनी जोडलेला आहे. तसेच हेल्पलाईन क्रमांक १९१६ यावर     येणा-या तक्रारी नोंदविण्याची पर्यायी व्यवस्था आहे.

डिझास्टर मॅनेजमेंट बीएमसी :  पावसाच्या  घटनांबद्दल पूर्वसूचना किंवा माहिती मुंबईकरांना मिळू शकते ती मिळावी यासाठी मुंबई महानगर पालिकेमार्फत 'डिझास्टर मॅनेजमेंट बीएमसी' नावाचे अॅप्लिकेशन उपलब्ध करून देण्यात आले आहे. हे अॅप्लिकेशन प्ले स्टोअर'च्या माध्यमातून डाऊनलोड करता येते. 

अॅन्ड्रॉइड व आयओएस या दोन्ही प्रकारच्या प्रणालींकरिता या अॅपची सुविधा आहे. . त्यामुळे आपत्कालीनप्रसंगी कुठे संपर्क करावा? कसा साधावा? त्यावेळची भौगोलिक परिस्थिती काय आहे या सगळ्या बाबतची माहिती मुंबईकरांना एका क्लिकवर मिळणार आहे. अॅपमुळे मुंबई शहर व उपनगरात

होत असलेल्या पावसाचा दर १५मिनिटांचा दर तासाचा तसेच दर २४ तासांचा अद्ययावत अहवाल मिळणार आहे. विशेष म्हणजे मुंबई महापालिका क्षेत्रातील महत्त्वाच्या ठिकाणांनुसार तिथे पडलेल्या पावसाची माहितीही तत्काळ व सहजपणे बघता येऊ शकेल. हवामान पर्यायांमध्ये वाऱ्याचा वेग, वाऱ्याची दिशा, हवेतील दमटपणाचे प्रमाण, पर्जन्यमापनाची तीव्रता या बाबीही अंतर्भूत आहेत. ज्या नागरिकांनी हे अॅप डाऊनलोड केले असेल अशा नागरिकांना समुद्रास ४.५ मीटरपेक्षा जास्त उंचीच्या लाटांची वेळ  व उंची तसेच वेधशाळेमार्फत जोरदार, अतिजोरदार, मुसळधार पावसाच्या अंदाजाची माहिती नोटीफिकेशनद्वारे

प्राप्त होणार आहे. पालिका नियंत्रण कक्षांची माहिती मिळणार आहे.  संबंधीत संपर्क यंत्रणा कोणत्याही स्थितीमध्ये खंडित होणार नाही याकडे लक्ष देण्यास सांगितले आहे. धोकादायक इमारती, दरडीचीही माहितीही या अॅप्लिकेशनमध्ये मिळणार आहे.  आपल्या विभागातील पाणी साचण्याची ठिकाणे, संभाव्य दरडी कोसळण्याची ठिकाणे, मोडकळीस आलेल्या इमारती याबाबतच्या माहितीसोबतच तात्पुरत्या निवाऱ्याची व्यवस्था करण्यात आलेल्या पालिकेच्या शाळा, विविध नैसर्गिक व मानवनिर्मित आपत्तीत नागरिकांनी काय करावे व काय करू नये याची माहिती देण्यात आली आहे

आयफ्लोजचा पूर अलर्ट : अचानक पडलेल्या मुसळधार पावसामुळे पूरस्थिती निर्माण होऊन मुंबईकरांच्या दैनंदिन जीवनावर त्याचा परिणाम होतो. या पार्श्वभूमीवर यंदाच्या मुंबईकरांसाठी आयफ्लोजप्रणाली उपलब्ध करून दिली आहे. बृहन्मुंबई महानगर पालिकेच्या आपत्कालीन पावसाळ्यात व्यवस्थापन विभाग आणि राष्ट्रीय समुद्रीतट संशोधन केंद्र यांच्यामार्फत संयुक्तरीत्या पूर प्रवण क्षेत्राची आगाऊ सूचना देणारी ही प्रणाली विकसित करण्यात आली आहे. याप्रणालीमध्ये नॅशनल सेंटर फॉर मीडियम रेंज वेदर फोरकास्टिंग, भारतीय हवामान विभाग, भारतीय उष्णकटिबंधीय हवामानशास्त्र संस्था, पालिका

आणि आयएमडीद्वारे स्थापित पर्जन्यमापक स्थानकांच्या नेटवर्कमधील माहितीचा समावेश करण्यात आला आहे.  आपत्ती व्यवस्थापनासह इतर विभागांना सतर्क राहून पुरामुळे होणारी हानी टाळता येणार आहे. आयफ्लोज ही प्रणाली ६ ते ७२ तास अगोदर संभाव्य पूर-प्रवण क्षेत्रांना सतर्कतेचा इशारा देण्यास सक्षम आहे. तसेच या प्रणालीमार्फत संभाव्य पूरप्रवण क्षेत्र, पुराच्या पाण्याची संभाव्य उंची, सर्व २४ विभागीय क्षेत्रांमधील स्थाननिहाय समस्या आणि पुराच्या येणाऱ्या घटकांची असुरक्षितता आणि जोखीम यांची\ पूर माहिती प्राप्त होणार आहे.

पालिकेच्या महिला अभियंत्या सज्ज :  पावसाळ्यात मुंबईतील सखल भागात साचणाऱ्या पाण्याचा निचरा करणे, हे मोठे आव्हान असते. हे आव्हान सक्षमपणे पेलण्यासाठी पालिकेतील १८ महिला अभियंत्यांची टीम सातत्याने कार्यरत आहे. पालिकेच्या पर्जन्य जलवाहिन्या विभागासाठी १८ महिला अभियंता म्हणून कार्यरत असून त्यात मुंबई शहरात १ दुय्यम अभियंता, पूर्व उपनगरात ९ दुय्यम अभियंता, पश्चिम उपनगरात ७ दुय्यम अभियंता कार्यरत आहेत. या शिवाय पश्चिम उपनगरात १ सहायक अभियंता अशी एकत्रित १८ अभियंत्यांची टीम काम करीत आहे. ही टीम नालेसफाईपासून ते भरतीच्या काळात अगदी उदंचन केंद्र (पंपिंग स्टेशन) वर सेवा बजावण्यापर्यंत विविध पातळ्यांवरील पावसाळा पूर्व कामांची जबाबदारी पार पाडत आहेत.

नवी मुंबई महानगरपालिका  :  १३ जून २०२३ पासून  शहरात पावसाळा सुरुवात  झाली आहे. महानगरपालिकेसह पोलिस, वाहतूक विभाग, महावितरण, एमआयडीसी, सिडको, एपीएमसी, एमआयडीसी व सर्व यंत्रणांनी दक्ष राहावे. पावसाळापूर्व सर्व कामे चोख झाली आहेत का, याची दक्षता सर्व शासकीय तसेच नीम शासकीय यंत्रणांनी घ्यावी असे आदेश नवी मुंबई महानानगर पालिका आयुक्तांनी नवी मुंबई महानगरपालिका कार्यक्षेत्रामधील महानगरपालिकेसह

पोलिस, वाहतूक विभाग, महावितरण, एमआयडीसी, सिडको, एपीएमसी, एमआयडीसी व सर्व यंत्रणांना दिले आहेत.  वृक्ष कोसळणे, अपघात होणे,

आग लागणे, वीजपुरवठा खंडित होणे अशा घटना घडल्यास तत्काळ मदतकार्य सुरू झाले पाहिजे, अशा सूचनाही आयुक्तांनी दिल्या आहेत.  महानगरपालिकेने मुख्यालयात मुख्य नियंत्रण कक्ष सुरू केला आहे. संपर्क यंत्रणा कोणत्याही स्थितीमध्ये खंडित होणार नाही याकडे लक्ष देण्यास सांगितले आहे. तसेच  शहर आपत्ती व्यवस्थापनमी समितीच्या वेळोवेळी बैठका घेतल्या आहेत. 

विरार वसई महानगर पालिका : वसई, विरार शहरात  पावसाळ्यात निर्माण होणाऱ्या आपत्कालीन परिस्थितीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी महापालिकेने नियंत्रण कक्ष स्थापन केले आहेत. पावसाळ्यात झाडे उन्मळून पडणे, पावसाचे पाणी साचून वाहतूक कोंडी होणे, पाणी तुंबणे, दरड कोसळणे अशा घटना समोर येत असतात. नागरिकांना तात्काळ मदत मिळावी यासाठी आपत्ती व्यवस्थापन नियंत्रण कक्ष सज्ज ठेवण्यात आले आहेत. नियंत्रण कक्ष २४ तास कार्यरत राहणार आहे. ९ प्रभागातील कार्यालयात आपत्ती व्यवस्थापन नियंत्रण कक्ष स्थापन करण्यात आले आहेत. तसेच दिवाणमान येथील कायमस्वरूपी असलेले मुख्य आपत्ती व्यवस्थापन नियंत्रण कक्ष हे सुरूच आहे. कक्षांमार्फत पावसाळ्यात उद्भवणाऱ्या समस्या, निर्माण होणाऱ्या अडचणी, नैसर्गिक आपत्ती यांचे निराकरण केले जाणार आहे. येथे संपर्क साधा. 

'ए' बोळिंज - ९६६५००२८२०

'बी' विरार पूर्व - ९६६५००२८४७

'सी' चंदनसार- ९६६५००३२७२

'डी' आचोळे ९६६५००३३६४

'ई' नालासोपारा ९६६५००३५११

'एफ' पेल्हार ९६६५००३८४५

'जी' वालीव ९६६५००३८८७

'एच' नवघर - माणिकपूर ९६६५००४४८४

'आय' वसई ९६६५००४०५५

मुख्य आपत्ती व्यवस्थापन नियंत्रण कक्ष, दिवाणमान ०२५०२३३४५४६/ २३३४५४७ / ७०५८९१११२५/ ७०५८९९१४३०

अग्निशमन दलाची मान्सूनपूर्व तयारी :  पावसाळ्यात मुंबईच्या समुद्रात कोणतीही अनुचित घटना घडू नये यासाठी अग्निशमन दलाची मान्सूनपूर्व तयारी सुरू आहे. अतिवृष्टी आणि समुद्राच्या भरती दरम्यान अग्निशमन दलाची एफआरडी टीम स्वतःच्या बोटी आणि जेटस्की बोटींसह मुंबईच्या चौपाटीवर तैनात राहणार आहेत. याचे प्रात्यक्षिक सध्या अग्निशमन दलातर्फे मुंबईच्या समुद्रात सुरु आहे. ६ बोटी आणि समुद्रात वेगाने धावणारी ३ जेटस्की गिरगाव, दादर, गोराई, आक्सा, वर्सोवा आणि जुहू चौपाटीवर तैनात राहणार आहेत.

नागरिकांना आपत्कालीन परिस्थितीत बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या आपत्कालीन व्यवस्थापन विभागाशी संपर्क साधावयाचा असल्यास त्यांनी खालील माध्यमांचा वापर करावा –

• १९१६ मदतसेवा क्रमांक

• संकेतस्थळ – dm.mcgm.gov.in

• मोबाईल अॅप – Disaster Management BMC

• इन्स्टाग्राम – my_bmc

• ट्वीटर हॅन्डल – @mybmc

• फेसबुक – myBmc

• यु ट्युब – MyBMCMyMumbai

• चॅटबॉट क्रमांक – ८९९९२२८९९९

• विभागीय नियंत्रण कक्ष (संपर्क क्रमांक सोबत जोडण्यात आले आहेत)

• मान्सुन कालावधीत नागरिकांनी समुद्र किनारी पाण्यात जाणे टाळावे.

• अतिमुसळधार पर्जन्यवृष्टीमुळे पूर सदृश्य परिस्थिती निर्माण झाली असल्यास साचलेल्या पाण्यातून जाणे टाळावे.

• मान्सुन कालावधीत गडगडाट व वीजा चमकत असताना उघड्या परिसरात जाणे तसेच झाडाखाली उभे रहाणे टाळावे.

• महाराष्ट्र शासन, बृहन्मुंबई महानगरपालिका प्रशासनाने जारी केलेल्या सूचनांचे पालन करावे.

• अफवा पसरवू नयेत व अफवांवर विश्वास ठेवू नये.

विभागीय नियंत्रण कक्षांचे संपर्क क्रमांक

अनु क्र. विभागाचे नाव दूरध्वनी क्रामांक

१ ए २२६२४०००

२ बी २३७९४०००

३ सी २२०१४०००

४ डी २३८६४०००

५ ई २३०१४०००

६ एफ दक्षिण २४१०३०००

७ एफ उत्तर २४०८४०००

८ जी दक्षिण २४२२४०००

९ जी उत्तर २४३९७८८८ / २४२१२७७८

१० एच पूर्व २६११४०००

११ एच पश्चिम २६४४४०००

१२ के पूर्व २६८४७०००

१३ के पश्चिम २६२३४०००

१४ एल २६५०५१०९/८६५२७५०४०५

१५ एम पूर्व २५५५८७८९

१६ एम पश्चिम २५२६४७७७

१७ एन २५०१३०००

१८ पी दक्षिण २८७२७०००

१९ पी उत्तर २८८२६०००

२० आर दक्षिण २८०५४७८८

२१ आर उत्तर २८९३६०००

२२ आर मध्य २८९३११८८

२३ एस २५९५४०००

२४ टी २५६९४०००

Facebook:  https://www.facebook.com/MAHAUDD

Twitter: https://twitter.com/MAHA_UDD

Instagram: https://www.instagram.com/maha_udd/

Blog: https://mahaudd.blogspot.com/

YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCe9-Tq8QTPQ4h8IyXp2wbvw

LinkedIn: https://tinyurl.com/2bpdv9sv

Podcasts: https://tinyurl.com/5yrth66x